صلح نامه ( قرارداد صلح ) و انواع آن
صلح نامه یکی از قراردادهای پرکاربرد در دنیای امروز است. به لحاظ تاریخی در ابتدا صلح به عنوان وسیله‌ای برای حل اختلافات و دعوای موجود، مورد استفاده قرار می‌گرفته است و به تدریج از آن برای انجام معاملات و مبادلات استفاده شده است. مواد ۷۵۲ و ۷۵۸ قانون مدنی به این دو جنبه از صلح اشاره دارند.
مفهوم و ماهیت صلح
همانطور که می‌دانیم صلح به معنای تسلیم و سازش و آشتی است. در دنیای حقوق هم، صلح دارای دو معناست:
معنای اول: صلح، قراردادی است که دو طرف در به وجود آوردن و یا ازبین بردن یک رابطه حقوقی توافق می‌کنند. برای مثال شما مالک دو دانگ از یک ملک و دوست شما مالک چهاردانگ دیگر است.
پس از مدتی شما و دوستتان قصد می‌کنید که سهم‌تان را بفروشید، در این صورت می‌توانید به جای قرارداد فروش با مشتری (قرارداد صلح یا صلح نامه) ببندید و نتیجه و اثر قرارداد فروش که همان انتقال مالکیت است را داشته باشید؛
یااینکه حسن می‌خواهد خانه خود را بدون مشخص کردن مدت به علی اجاره دهد اما از آنجاکه اجاره بدون تعیین زمان و مدت مشخص باعث باطل شدن اجاره می‌شود، حسن خانه خود را به علی صلح می‌کند و بدین ترتیب علی می‌تواند بدون تعیین مدت از منافع خانه حسن استفاده کند.
درواقع می‌توان گفت این صلح، همان معامله خریدوفروش یا اجاره است که ضوابط و قواعد این قراردادها را ندارد؛ بطورمثال طبق ماده ۷۵۹ قانون مدنی، حق شفعه که از احکام و قواعد خریدوفروش است در صلح وجود ندارد.
معنای دوم: صلح نامه دعوای موجود به این معنا که دو نفر با یکدیگر بر سر موضوعی دعوا دارند و حسن می‌گوید که علی یک میلیون تومان به او بدهکار است اما علی می‌گوید که مبلغ پانصدهزار تومان بدهکار است سپس هردو بر مبلغ هفتصدهزار تومان با یکدیگر صلح می‌کنند که علی این مبلغ را به حسن پرداخت کند.
اما گاهی صلح در مقام دعوای احتمالی در آینده است یعنی دوطرف قرارداد درحال حاضر با یکدیگر اختلاف و یا دعوایی ندارند اما احتمال آن بسیار زیاد است که در آینده اختلاف پیدا کنند و به همین علت، در ابتدای قرارداد خودشان با یکدیگر صلح می‌کنند.
ارکان صلح نامه
ارکانی که وجود آن‌ها برای تشکیل یک قرارداد صلح لازم است:
- مصالح: کسی که مال خود را به عنوان صلح به دیگری می‌دهد.
- متصالح: کسی که مال را از مصالح قبول می‌کند.
- مورد صلح: مال و موضوعی که مورد قرارداد صلح قرار می‌گیرد.( مثلا دو دانگ خانه)
- مال‌الصلح: پول یا مالی که یک طرف در برابر پذیرش پیشنهاد صلح از طرف دیگر می‌گیرد.
لازم است بدانیم که صلح نامه می‌تواند در برابر مال یا به صورت رایگان انجام شود. همچنین می‌توان مالی گران‌قیمت را در برابر مالی با ارزش بسیارکم صلح کرد که چنین صلحی را “#صلح محاباتی” می‌گویند؛ برای مثال اگر شخصی اتومبیل خود را در برابر یک خودکار به دیگری صلح کند.
صلح نامه ملک
عقد صلح‌نامه ملک در معاملات املاک کاربرد وسیعی دارد و می‌تواند جایگزین قراردادهای خرید و فروش یا اجاره ملک شود. هدف از عقد صلح‌نامه ملکی می‌تواند ایجاد سازش و رفع اختلاف بین افراد باشد. اما لزوما نیازی به مطرح بودن یک دعوای ملکی برای تنظیم و عقد معاملات صلحنامهای نیست.
مثلا فرض کنید شخصی بخواهد مالکیت خانه یا زمینش، پس از مرگ تنها به یکی از فرزندانش منتقل شود. در این حالت می‌تواند با عقد قرارداد صلح بدون فروش ملک خود، تکلیف وضعیت مالکیت آن خانه را برای زمان پس از فوتش، روشن کند.
در این صورت این انتقال هم از نظر قانون معتبر است، هم اینکه ورثه نمی‌توانند درخواست سهمی از آن ملک داشته باشند. چرا که ملک به آن فرزند صلح شده است.
گاهی عقد صلح‌نامه ملکی برای رفع دعوا و نزاع بین افراد انجام می‌شود. در این حالت افراد با دادن امتیازاتی به یکدیگر و در حضور مرجع قانونی (دادگاه یا شورای حل اختلاف)، به سازش و توافقاتی در جهت رفع دعوای ملکی می‌رسند.
انواع صلح نامه ملکی
– صلح‌نامه ملکی خرید و فروش املاک
– عقد صلح‌نامه برای اجاره یک ملک به جای قرارداد استیجاری
– صلح‌نامه ملکی برای انتقال منافع یک ملک، مثل صلح سرقفلی مغازه
– عقد صلح‌نامه برای صرف نظر از تملیک یک ملک یا بدهی
توجه داشته باشید که تمامی موارد بالا می‌تواند با یا بدون رد و بدل شدن پول (یا هر نوع عوض مشخصی) در ازای ملک صلح شده، انجام گیرد.
شروط عقد صلح نامه ملک
- اهلیت طرفین به معنای داشتن شرط سنی و بلوغ افراد و داشتن عقل.
- ورشکسته نبودن شخصی که مال یا ملک خود را صلح می‌کند.
- در رهن نبودن ملک و هر نوع مانع معاملاتی دیگر برای املاک. مثلا دو نفر نمی‌توانند بر سر ملکی که به هیچ کدامشان تعلق ندارد صلحنامهای عقد کنند، چون این قرارداد از همان ابتدا باطل و غیرمعتبر است.
- مشروع بودن صلح. مثلا دو نفر نمی‌توانند یک ملک را برای تبدیل به قمارخانه جهت اجاره یا خرید و فروش صلح کنند.
- عقد صلح‌نامه صوری ملک، یعنی صلح نباید برای فرار از پرداخت بدهی و دین باشد.
- صلح‌نامه ملکی تنها برای اموال غیرمنقول و املاکی که وجود داشته باشند معتبر است. بنابراین اگر فردی خانه یا ملکی را به شخصی صلح نماید که در آن زمان از بین رفته باشد، عملا معامله باطل انجام شده است.
- اثبات هر نوع صلح‌نامه ملکی در دادگاه، نیازمند تنظیم و عقد رسمی آن است.
انواع قرارداد صلح
1- صلح عمری
قرارداد صلح عمری نوعی توافق‌نامه است که به منظور جلوگیری از اختلاف تنظیم می‌شود. بر اساس این صلح، مالکیت املاک مانند زمین، خانه و …و دارایی مانند خودرو را برای فردی از جمله نزدیکان یا هر شخص دیگری محفوظ می‌دارند.
اما حق استفاده از آن ملک و دارایی تا زمان حیات شخص انتقال دهنده، برای ایشان یا برای شخص ثالث باقی خواهد ماند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد صلح عمری به لینک زیر مراجعه کنید:
صلح عمری، راحت‌تر و صلح‌آمیزتر از انحصار وراثت
2- صلح‌نامه رقبی
ممکن است حق استفاده از ملک یا دارایی برای مدت مشخصی از طرف مالک به شخص دیگری انتقال یابد. در این صورت با پایان یافتن مدت تعیین شده، این حق نیز خود به خود از بین خواهد رفت.
3- صلح‌نامه سکنی
ممکن است مالک آپارتمان، خانه یا باغی برای شخصی دیگر، حق سکونت در ملک خود را برای مدت معینی تعیین کند. به این صلح، صلح‌نامه سکنی می‌گویند.
تفاوت صلح‌نامه ملک با مبایعه‌نامه
مبایعه‌نامه املاک به قراردادی گفته می‌شود که در طی آن بیع یا مالی به دیگری فروخته می‌شود. یعنی قرارداد مکتوبی که بین طرفین، فروشنده و خریدار یا به اصطلاح بایع و مشتری تنظیم می‌شود، که بر اساس این قرارداد مالی در مقابل دریافت عوض یا بها یا قیمت فروخته می‌شود، مبایعه‌نامه نام دارد.
در مبایعه‌نامه در تاریخ مقرر ملک و حق مالکیت به خریدار منتقل می‌شود، اما در صلح‌نامه مصالح می‌تواند تا زمانی که در قید حیات می‌باشد، از منافع مال صلح شده استفاده کند و بعد از فوتش به متصالح منتقل شود.
فسخ صلح‌نامه ملکی
وقتی افراد بر سر ملک یا مسئله‌ای صلح کنند و این صلح‌نامه از نظر قانون معتبر باشد، نمی‌توان به شکل یک طرفه اقدام به فسخ قرارداد کرد. #فسخ_صلح‌نامه_ملک ، تنها با توافق و رضایت طرفین یا پیش‌بینی شرایطی بر فسخ پیش از موعد در صلح‌نامه امکان‌پذیر می‌باشد.